Społeczność terapeutyczna stosowana w leczeniu uzależnień łączy elementy demokratyczności i hierarchiczności. Oznacza to, że zdanie, opinia, informacja zwrotna każdego członka społeczności ma równoważne znaczenie. Każdy ma też prawo, niezależnie od swojej pozycji i długości pobytu w ośrodku, do odnoszenia się do innych. Hierarchiczność oznacza z kolei, że decyzje podejmowane są przez wybranych członków społeczności.

Skuteczność

Siła grupy jest czynnikiem skłaniającym do zmiany. To aspekt terapii grupowej. Każdy z członków społeczności staje się współodpowiedzialny za społeczność oraz odpowiedzialny za samego siebie, swój proces leczenia i zmiany.

W społeczności terapeutycznej dla osób uzależnionych nie chodzi o edukowanie na temat mechanizmów uzależnienia i tego, jak sobie radzić z głodami i nawrotami. Chodzi tu o wprowadzenie zmian w funkcjonowaniu danej osoby w relacjach z innymi, w stosunku do samego siebie i radzenia sobie z różnymi sytuacjami, zarówno pozytywnymi, jak i negatywnymi. Jest to unikatowe doświadczenie, ponieważ członkowie społeczności uzyskują informacje zwrotne na swój temat, od różnych osób, w różnych sytuacjach. Dla wielu z nich staje się to okazją do wykształcenia w sobie pozytywnego obrazu siebie.

Jak to wygląda na co dzień?

Ośrodek działający w społeczności terapeutycznej funkcjonuje jak normalny dom. Jest jasny plan dnia, który określa porę pobudki, posiłków, pracy, zajęć grupowych i pójścia spać. Poza tym, każdy członek społeczności ma swoje obowiązki, tzn. ktoś danego dnia odpowiada za pranie, ktoś za posiłki, inna osoba sprząta przestrzeń wspólną, ktoś inny podlewa kwiaty, kosi trawę, itp.

W miarę upływu czasu i wprowadzanych zmian w swoim życiu poszczególni członkowie społeczności otrzymują coraz bardziej odpowiedzialne zadania, z których są rozliczani. Dzięki ich wykonywaniu uzyskują wiedzę na temat swoich słabych i mocnych stron. Długoterminowe wykonywanie konkretnych zadań daje także okazję do pracy nad sobą w różnych sferach.

Każdy ośrodek tworzy własne – jasne i spisane –  wewnętrzne reguły funkcjonowania, jednak pewne zasady są uniwersalne i ich złamanie najczęściej powoduje rozwiązanie umowy terapeutycznej i wydalenie z ośrodka. Takimi zasadami są utrzymywanie abstynencji alkoholowej i narkotykowej oraz zakaz agresji fizycznej wobec członków społeczności i personelu.